Podsumowanie debaty eksperckiej dotyczącej możliwości pozyskiwania środków finansowych na inicjatywy zdrowotne
Mniejsze zasoby finansowe, którymi w związku z pandemią COVID-19 dysponują samorządy i pracodawcy wymuszają na nich większą aktywność w poszukiwaniu dodatkowych źródeł finansowania inicjatyw zdrowotnych oraz szeroko rozumianą współpracę podnoszącą efektywność tych działań. Jednocześnie, właśnie teraz bardzo istotne jest, aby samorządy i inne instytucje, w tym także pracodawcy nie rezygnowali z zapewniania lokalnej społeczności i pracownikom ochrony przed chorobami zakaźnymi zapobiegając kolejnym przypadkom zachorowań i konsekwencjom z nimi związanych. Dobrymi źródłami pozwalającymi sfinansować inicjatywy zdrowotne są m.in. fundusze unijne w ramach nowej perspektywy, czy chociażby środki z budżetu obywatelskiego. Przykłady już zrealizowanych, skutecznych programów realizowanych m.in. w województwie świętokrzyskim, wielkopolskim, opolskim, podlaskim czy dolnośląskim pokazują, że zdobycie takich środków nie jest tak trudne jakby się mogło wydawać.
Nie ulega wątpliwości, że samorządy i pracodawcy znajdują się obecnie w wyjątkowo trudnej sytuacji finansowej. To efekt kryzysu ekonomicznego wywołanego pandemią COVID-19 i ograniczania ich dochodów. Jednocześnie, potrzeby dotyczące ochrony zdrowia wciąż są duże, a panująca sytuacja pandemiczna dobitnie pokazała, jak wielkim zagrożeniem nadal pozostają dla nas choroby zakaźne. Polscy i światowi eksperci rekomendują, aby osoby dorosłe chronić przed innymi bakteriami i wirusami będącymi przyczyną chorób układu oddechowego, w tym m.in. przed pneumokokami. Zalecają upowszechnienie szczepień przeciw pneumokokom i grypie u osób dorosłych powyżej 60 roku życia oraz u osób dorosłych z chorobami przewlekłymi, [1] [2] [3] i zachęcają do aktywnego poszukiwania środków na ten cel.
– Debaty na temat roli samorządów w realizacji priorytetów zdrowia publicznego są szczególnie istotne właśnie dzisiaj, ponieważ samorządy mają duże obciążenia finansowe wynikające z pandemii. Urzędy mierzą się z coraz większymi obciążeniami i widać to m.in. w niepokojącym spadku liczby projektów programów polityki zdrowotnej przesłanych do zaopiniowania przez AOTMiT. Przykładowo, w 2018 i 2019 roku Agencja oceniła po około 200 programów, w 2020 roku już 97, w obecnym 2021, do końca sierpnia tylko 51. To bardzo niepokojący trend. Szukanie źródeł finansowania oraz merytorycznych argumentacji dla realizacji skutecznych programów są istotnym wsparciem lokalnych społeczności w utrzymaniu dobrego zdrowia, ale także w kwestii poprawy zdrowia publicznego w całej Polsce. – mówił podczas spotkania Tomasz Jan Prycel, współtwórca projektu Zdrowie Człowiek Profilaktyka, dyrektor zarządzający Stowarzyszenia CEESTAHC.
Mimo przeszkód finansowych, które zgłaszają jednostki samorządu terytorialnego w realizacji programów polityki zdrowotnej, warto potraktować profilaktykę chorób zakaźnych jako priorytetowe działanie, które przynosi długofalowe korzyści. Mimo wszystko, wiele samorządów dostrzegło już, że Programy Polityki Zdrowotnej (PPZ) mogą doskonale odpowiedzieć na istotne w ich regionie potrzeby mieszkańców oraz charakteryzują się wysoką skutecznością i efektywnością kosztową. Jednym z takich przykładów jest województwo świętokrzyskie i wdrożony tam program szczepień przeciwko pneumokokom dla chorych onkologicznie.
– Z inicjatywy Urzędu Marszałkowskiego w Świętokrzyskim Centrum Onkologii w Kielcach powstał program „Szczepienia dla chorych onkologicznie”, obejmujący szczepieniami ochronnymi przeciwko pneumokokom chorujących na nowotwory mieszkańców woj. świętokrzyskiego. To innowacyjne przedsięwzięcie profilaktyczne ma na celu zmniejszenie zapadalności na chorobę pneumokokową wśród chorych z nowotworami litymi i hematologicznymi, u których powikłania wynikające z zapalności na infekcje, np. zapalenie płuc czy oskrzeli są śmiertelnym zagrożeniem. Ograniczenie liczby zbędnych hospitalizacji z powodu powikłań zakaźnych oznacza także niższe koszty leczenia. Szczepienia przeciw pneumokokom wykonywane pod opieką specjalisty prowadzącego są skuteczne i bezpieczne dla chorych onkologicznie. Co więcej są one rekomendowane i zalecane przez CDC (Centers for Disease Control and Prevention) – amerykańską agencję do spraw kontroli i prewencji chorób oraz przez wszystkie towarzystwa zajmujące się leczeniem onkologicznym – mówił dr hab. n. med. Marcin Pasiarski prof. UJK, specjalista chorób wewnętrznych, hematolog, kierownik Kliniki Hematologii i Transplantacji Szpiku, Świętokrzyskie Centrum Onkologii.
Innowacyjny program „Szczepienia dla chorych onkologicznie” jest chętnie powielany przez inne województwa, w tym m.in. przez województwo wielkopolskie, które zdecydowało się wdrożyć podobny program pod nazwą „Zapobieganie ciężkim zapaleniom płuc i powikłaniom pogrypowym u osób z chorobami nowotworowymi”.
– Profilaktyka szczepienna jest jednym z ważnych elementów profilaktyki zdrowotnej. Jesteśmy przekonani, że warto sięgać po dostępne dobre przykłady, korzystać z gotowych rozwiązań oraz doświadczeń innych samorządów. Dlatego też, Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego zdecydował się na wykorzystaniu środków unijnych z minionej perspektywy i ogłosił konkursu na realizację regionalnego programu zdrowotnego w zakresie szczepień dla chorych onkologicznie. Przedmiotowy program realizuje Wielkopolskie Centrum Onkologiczne, którego jednym z zadań jest dotarcie z informacją o możliwości wykonania bezpłatnych szczepień i płynących z nich korzyści do jak największej liczby pacjentów onkologicznych i ich rodzin. Działania informacyjno- edukacyjne są istotną składową skutecznego programu, nie tylko motywują społeczeństwo do podjęcia decyzji np. o przystąpieniu do szczepienia, ale także poszerzają wiedze społeczeństwa z zakresu profilaktyki i ją promują – dodała Kinga Kolasińska, Kierownik Oddziału Programowania, z Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego.
W poprzedniej perspektywie finansowej na lata 2014-2020 po raz pierwszy można było uzyskać dofinansowanie ze środków unijnych na działania dotyczące profilaktyki zdrowotnej. Wiele samorządów skorzystało z tej możliwości. Z pewnością godnymi naśladowania są Regionalne Programy Zdrowotne, które zostały pozytywnie zaopiniowane przez AOTMiT i wdrożone m.in. właśnie w województwie świętokrzyskim, wielkopolskim, ale także opolskim, podlaskim i dolnośląskim. Potwierdzają one społeczne i ekonomiczne korzyści płynące z profilaktyki zdrowotnej i mogą okazać się pomocne przy planowaniu tego typu działań w ramach nowej perspektywy finansowej. Obecnie poszczególne urzędy marszałkowskie planują wydatkowanie przyznanej im puli środków finansowych w ramach perspektywy na lata 2021-2027.
– Zachęcam Państwa do śledzenia informacji na temat nowej perspektywy unijnej oraz realizacji programów profilaktycznych z zakresu ochrony zdrowia przy wykorzystaniu środków unijnych. Poprzednia perspektywa finansowa pokazała nam, że można i należy inwestować w konkretne interwencje medyczne ograniczając tym samym występowanie groźnych dla zdrowia i życia zakażeń patogenami chorobotwórczymi. Przytoczone przykłady potwierdzają, że nie jest to tak trudne, jak mogłoby się wydawać, a obecna sytuacja pandemiczna udowadnia, że dbanie o zdrowie lokalnych społeczności stanowi najwyższy priorytet. Jeśli chodzi o nową perspektywę, każde województwo będzie w tej chwili mogło albo kontynuować swoje działania, które rozpoczęło w poprzedniej perspektywie, albo analizując, patrząc na swoje dokumenty strategiczne, patrząc jakie są problemy zdrowotne w danym regionie określi budżet i określi kolejne programy zdrowotne, które będą mogły być realizowane (…). Nie zapominajmy o aktywizacji zawodowej i eliminowaniu czynników zdrowotnych ryzyka w miejscu pracy. To jest bardzo ważne, że nie tylko samorządy, ale też pracodawcy mogą dbać o swoich pracowników korzystając ze środków unijnych, korzystając z dofinansowania. Warto rozważyć powielanie programów, które przyniosły wymierne korzyści w innych regionach. Zachęcam zatem bardzo do rozważenia możliwości pozyskania środków finansowych na działania z zakresu profilaktyki chorób zakaźnych – zaapelowała Edyta Masłowska-Parafian, Ekspert ds. funduszy europejskich.
W planowaniu konkretnych zadań i przygotowaniu programów polityki zdrowotnej przez samorządy pomocna będzie opracowywana przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy ProfiBaza, która zostanie uruchomiona już w październiku br. Baza składa się z dwóch części: ogólnodostępnego systemu, w którym wszyscy zainteresowani znajdą informacje publiczne z rożnych instytucji oraz modułu dla użytkownika instytucjonalnego – wszystkich instytucji, które prowadzą działania z zakresu zdrowia publicznego z funduszy państwowych. Dane będą wprowadzane oraz korygowane na bieżąco.
– Bardzo, bardzo zachęcam samorządy do prowadzenia działań, do szukania finansowania. Jeżeli nasz Instytut mógłby się któremukolwiek samorządowi przydać w jakikolwiek sposób, w rozmowie czy wsparciu, jeżeli chodzi o materiały to zapraszam do nas. Doceniamy Państwa rolę. Państwo jesteście po prostu niezbędni, żeby ta promocja zdrowia, profilaktyka chorób była realizowana i zmieniała nasze zdrowie – podsumowała dr Ewa Urban, Kierownik Zakładu Promocji Zdrowia i Prewencji Chorób Przewlekłych w NIZP PZH – PIB.
Oprócz finansów unijnych dobrym źródłem pozwalającym sfinansować inicjatywy zdrowotne jest budżet obywatelski. Na naszej stronie dostępny jest dla Państwa poradnik „Samorządowe programy polityki zdrowotnej i budżet obywatelski. Związek, który ma przed sobą przyszłość”, materiał, który ma na celu dostarczenie wiedzy dotyczącej realizacji programów polityki zdrowotnej w ramach budżetu obywatelskiego. W celu ułatwienia przygotowania programów polityki zdrowotnej przygotowaliśmy praktyczny poradnik „Jak realizować skuteczne Programy Polityki Zdrowotnej?”. Zamieszczone są w nim m.in. informacje na temat tego, jak właściwie zaplanować, przygotować, wdrażać i ewaluować skuteczne programy polityki zdrowotnej. Dla pracodawców natomiast został przygotowany poradnik na temat profilaktyki chorób zakaźnych – jako dobrej praktyki CSR. W ramach projektu wszyscy zainteresowani mogą uzyskać również bezpłatne wsparcie merytoryczne i porady ekspertów w zakresie projektowania i realizacji działań zmierzających do poprawy zdrowia. Zachęcamy do kontaktu z naszym biurem projektu.
Retransmisja debaty dostępna jest na stronie: https://www.youtube.com/watch?v=DhPmKajAbKU&t=4784s&ab_channel=GrupaPTWP
Zachęcamy także do zapoznania się z podsumowaniem debaty przygotowanym przez redakcję Rynku Zdrowia: https://www.rynekzdrowia.pl/Polityka-zdrowotna/Profilaktyka-Skad-brac-pieniadze-na-programy-zdrowotne-Retransmisja-debaty,224743,14.html
[1] Komunikat w sprawie wykonywania szczepień ochronnych w czasie pandemii COVID-19: https://www.gov.pl/web/zdrowie/komunikat-sprawie-wykonywania-szczepien-ochronnych-w-czasie-pandemii-covid-19 (dostęp sierpień 2021).
[2] Welte T. et al, Thorax, volume 67(1), pages 71-79, 2012. Welte T. et al, Thorax, volume 67(1), pages 71-79, 2012.
[3] Lode HM. Respir Med. 2007;101(9): 1864-1873.